Kulturfeltet er frå sommaren 2022 av organisert som eiga tenesteeining, med avdelingar for bibliotek, kulturhus, kulturskule, kulturminne og -miljø og kunst. Desse fem områda tener som innramming for kulturstrategien, og skal sette retning for korleis kommunen ynskjer å bidra til utvikling av felta framover.
Utforsk satsingane ↓Kulturhuset er både det fysiske kulturhuset i Sogndal – som regionen si storstove – og kulturhuset iforståinga av alle hus som rommar kulturaktivitetar i Sogndal kommune. Frå 2021 vart drifta avk ulturhuset i Sogndal flytta frå eit kommunalt eigd aksjeselskap til å bli ein integrert del avtenesteeining for kultur, som eiga avdeling.
Frå hausten 2022 gjorde ein i tillegg ei endring i oppgåvedelinga mellom oppvekstsektoren og kultureininga, slik at arbeidet med å skape gode møteplassar for ungdom også er ein del av kulturhuset sitt arbeidsområde. For dette områder er det peikt ut seks viktige delstrategiar:
Rolla til biblioteka har vore, og er framleis, i sterk endring. I dag er biblioteka både møtestad, arena for debatt, arrangør og kunnskapsformidlar – i tillegg til den tradisjonelle rolla som kjelde til kunnskap og opplevingar gjennom utlån av bøker. I Sogndal kommune vil biblioteka spele ei viktig rolle i møtet mellom kulturfeltet og innbyggjarane, og vere tydeleg til stades i alle lokalsentera.
Sogn kulturskule er ein interkommunal kulturskule for kommunane Sogndal og Luster. Den skal ha eit rikt tilbod for elevar i skulealder knytt til musikk, dans, bilde og teater. KS har på vegne av kommunane jobba med å finne ut korleis framtidas kulturskule kan sjå ut, og Sogndal har som ambisjon om å ha ein framtidsretta kulturskule som famnar vidt i tråd med KS sine funn om beste praksis. Sogn kulturskule er vert for ei distriktsmusikargruppe med fem profesjonelle musikarar. Musikarane underviser i kulturskulen, dirigerer kor, korps og orkester og er utøvarar i lokale, regionale og nasjonale prosjekt.
Arbeidet med kulturminne og kulturmiljø er delvis festa i plan- og bygningslova, og gjev kommunen eit forvaltningsansvar. I Sogndal kommune er kulturminna i tillegg viktige identitetsmarkørar, som gjev stadane eigenart og karakter. Det fordrar at ein tek også den rolla på alvor, og set arbeidet med å gjere kulturminna til levande og integrerte delar av stadane og historia i system.
Sogndal kommune rommar ei rik kunsthistorie som strekk seg langt bak i tid, og som er vitalt i live i dag. Balestrand har ein spesiell status, som ein av få norske kunstnarkoloniar som framleis er heim for eit aktivt kunstmiljø i dag. Kunstlaga i heile kommunen, og utviklingsselskapet Kunstbygda Balestrand AS er viktige medspelarar for å sette Sogndal endå tydelegare på kunstkartet – nasjonalt og internasjonalt.
Kulturfeltet er meir enn dei fleste tufta på samspel. Kommunen har ansvar for å gje nokre tenester direkte, men i endå større grad skal kommunen spele på lag med andre for å sørge for at kulturlivet i kommunen blomstrar. På same tid er kommunen berre ein av fleire offentlege aktørar innanfor kulturfeltet: Fylkeskommunen, kulturdepartementet og ei rekkje andre institusjonar har eigne satsingar og strategiar for ulike former for kultur. Då vert det viktig for kommunen, som det forvaltningsnivået som er nærast innbyggjarane, å vere ein god medspelar også for desse aktørane – slik at summen vert så god som råd.
Sogndal er vertskommune for fleire profesjonelle kulturaktørar og –institusjonar. Sjølv om Sogndal har fleire profesjonelle kulturaktørar, så vert brorparten av kulturlivet i kommunen skapt av frivillige. For at heilskapen skal bli god, må alle aktørgrupper bli tekne på alvor – og oppleve seg som like viktige. Sogndal kommune ynskjer å dyrke rolla som den som mogeleggjer kulturopplevingar, enten saman med profesjonelle eller frivillige aktørar. Kommunen sit på ei rekke verktøy for å oppnå dette – frå rolla som byggeigar, til å ha eigne ressursar med ulik kompetanse internt. Det er viktig å bruke desse verktøya til det beste for eit samla kulturliv.
Sogndal er vertskommune for fleire profesjonelle kulturaktørar og –institusjonar. Sjølv om Sogndal har fleire profesjonelle kulturaktørar, så vert brorparten av kulturlivet i kommunen skapt av frivillige. For at heilskapen skal bli god, må alle aktørgrupper bli tekne på alvor – og oppleve seg som like viktige. Sogndal kommune ynskjer å dyrke rolla som den som mogeleggjer kulturopplevingar, enten saman med profesjonelle eller frivillige aktørar. Kommunen sit på ei rekke verktøy for å oppnå dette – frå rolla som byggeigar, til å ha eigne ressursar med ulik kompetanse internt. Det er viktig å bruke desse verktøya til det beste for eit samla kulturliv.
I samfunnsplanen er eit av satsingsområda å vere eit utviklingslokomotiv i Sogn. Kulturhuset er i dag eit regionalt kulturhus, og kulturskulen er saman med Luster. Kulturfeltet har naturlege område for samarbeid med dei rundt oss innanfor alle felta som strategien dekker. Arbeidet med å bli flinkare på løfte i lag blir viktig å adressere framover. Det er ei tydeleg politisk forventing om meir samarbeid, og at Sogndal går føre. Det vil også potensielt kunne løyse ut store meirverdiar innanfor mange felt, som kunst, arrangement og festivalar – for å nemne noko. I tillegg eig kommunen sjølv ei rekkje arenaar for kultur, både innanfor oppvekst og omsorg. Her krevst det òg strukturert samarbeid for å løyse ut endå meir av det store potensialet som ligg i å lukkast i lag.
Føringane for dei fem satsingane skapar ei heilskapleg ramme for kulturfeltet i heile kommunen. I tillegg har Sogndal fem tettstadar som har sine ulike kvalitetar og særpreg. Kulturstrategien må vere relevant for kvar enkelt av desse. Dette siste kapittelet skal sette eit ambisjonsnivå for korleis Sogndal kommune og den enkelte tettstaden skal fylle kulturfeltet i kvar enkelt tettstad sin kontekst.
Grenda Fjærland er heimen til den norske bokbyen. Her finn ein eit unikt miljø bygd rundt ei boksamling som fyller staden med innhald, liv og røre. Sogndal kommune skal vere ein aktiv medspelar, på tvers av kulturavdelingane, for å forsterke denne posisjonen. Frivilligheita står sterkt i Fjærland, og dei frivillige kreftene er dei som først og fremst fyller lokalsamfunnet med kulturaktivitetar. Bygdahuset i Fjærland er storstova til lokalsamfunnet, og ein hovudarena for mykje av dei som skjer av kultur. I tillegg er skulen ein naturleg arena for å skape kultur lokalt.
Spora etter busetnad og verksemd på Kaupanger er av nasjonal verdi, noko som er stadfesta i vernet av landskapsområdet Amla. Her finn ein kommunen si einaste stavkyrkje, som òg er den største i Sogn og Fjordane. Tett på kyrkja ligg Kaupanger Hovudgård, og kulturminne og historia pregar heile strekninga frå Amla, via dei Heibergske samlingane til Eidet. Det ligg eit stort potensiale i løfte denne historia endå tydelegare fram, og i samspelet med dei aktørane som forvaltar ulike delar denne kulturarven. I tillegg er Kaupanger eit lokalsamfunn i vekst, og kommunen er til stades på fleire måtar – frå skule og barnehage til ViteMeir. Det betyr at arbeidet med å skape aktivitet også har stort potensiale på Kaupanger.
Saften er storstova til Leikangersamfunnet, og i løpet av 2023 skal den også romme kommunen sine behov på Leikanger. Ved å utvikle Saften til eit kultur- og aktivitetshus for lokalsamfunnet, vil ein i endå større grad enn i dag få rammer til å skape innhald i ein levande tettstad – både med kommunen sine aktivitetar og ved å gje rammer for andre. I tillegg ligg det viktige kulturminne og kulturmiljø i tettstaden som gjev eit godt utgangspunkt for meir tilrettelegging og bruk. Nybøstrondi skal vere pilot for å finne ei god form for tilrettelegging.
I Sogndal er det satsinga på kulturhuset som vert den viktigaste enkeltsatsinga i åra som kjem. Kulturhuset må arbeide vidare med å sjå korleis ein kan skape endå betre rammer for kulturaktivitetar i Sogndal, der også ungdomen får sin stad. Fjøra har også viktige kulturmiljø som må løftast fram. Kunstperspektivet må også vere med i arbeidet som skal gjerast dei neste åra med å planlegge det framtidige Sogndalssamfunnet.
Balestrand er kunstbygda med stor K, og har i dag kunstnarhistoria som ein viktig identitetsmarkør for staden. Det skal vere eit utgangspunkt for det vidare arbeidet, der kommunen og kunstmiljøet i lag utviklar feltet vidare. I tillegg må kommunen samle dei publikumsretta tenestene sine i sentrum, og vere med å løyse eit endå sterkare samarbeid med lokale aktørar som og vil vere med å fylle lokala med aktivitet.
Sogndal kommune har sidan samanslåinga jobba med å få på plass eit sett med styringsdokument som gjev kommunen retning og innhald som er i samsvar med det innbyggjarane ynskjer. Viktigast blant desse er samfunnsplanen, som vart vedteken juni 2021, og publisert på utfordrarbygda.no. Frå og med 2022 starta jobben med å følgje opp samfunnsplanen sine føringar for dei ulike områda som kommunen har ansvar for. Nokre av desse områda treng tematiske strategiar, som går meir konkret til verks på retningsval og prinsipp for korleis kommunen skal løyse samfunnsoppdraget innanfor kvart felt. Kulturstrategien er eit slik dokument, og skal skape rammene for arbeidet med kultur i åra som kjem.
Arbeidet med strategien vart starta opp etter bestilling frå utval for samfunnsutvikling i februar 2022. Kommunedirektøren arbeidde fram ein plan for å utarbeide strategien, som fekk politisk tilslutnad i juni same år. Kulturomgrepet er i dette dokumentet avgrensa til å omhandle dei områda som kommunen har særleg ansvar for knytt til den tradisjonelle forståinga av kulturarbeid: Bibliotek, kulturhus, kulturskule, kulturminne og -miljø og kunst. I arbeidet med strategien har det vore to temamøte, der gode førebilete frå andre stadar i landet har fortalt om sitt arbeid. Desse har vore opne for ålmenta, og gjort digitalt tilgjengeleg på utfordrarbygda.no. I tillegg har det vore gjennomført fem arbeidsverkstadar, ein i kvar av tettstadane, for å få innspel frå innbyggjarane. Innspelsmøta har vore felles for kulturstrategiarbeidet og arbeidet med strategi for samfunnsutvikling og frivilligheit. Møta er oppsummerte i eit eige dokument, og ligg tilgjengeleg på utfordrarbygda.no.
Utval for samfunnsutvikling har vore styringsgruppe for arbeidet, medan kulturrådet har vore prosjektgruppe og bidrege til å forme innhaldet saman med kommunedirektøren.
Ein strategi er i denne samanhengen definert som ei innramming av kva overordna føringar og prinsipp som skal ligge til grunn for Sogndal kommune sitt arbeid med samfunnsutvikling og frivilligheit. Det skal sette retning, og gje grunnlag for at Sogndal kommune – og alle andre som ynskjer å bidra i samspel med dei – kan finne retning og forstå kva roller dei ulike aktørane har. Det skal vere kort, poengtert og konsist, og eigna til å bli brukt som eit arbeidsverktøy gjennom året.
Kommunedirektøren vil utarbeide årvisse handlingsplanar for å følgje opp strategien, og sette handling bak det som står der. Denne handlingsplanen vil saman med strategien tene som grunnlag for styringsdialogen mellom politisk- og administrativt nivå gjennom året, og adressere råda og andre eksterne aktørar der det er behov for det.
Sogndal kommune har skaparkraft, livskvalitet og miljømedvit som overordna samfunnsmål. Alt me gjer skal bidra til å nå desse måla. I tillegg skal ein leve etter verdiane samskapande, open, god og nysgjerrig (SOGN).
For kulturfeltet betyr det å ha samskaping med andre som prinsipp for alt me gjer. Det betyr å vere open for nye måtar å jobbe og tenke på – å alltid søke neste praksis. Det betyr å vere god på å levere på samfunnsoppdraget, og å vere gode med dei me skal løyse det ilag med. Og det betyr å vere nysgjerrig på me kan lære av andre, kva innbyggjarane og lokale lag og organisasjonar har behov for, slik at innbyggjarane og brukarane av tenestene alltid står i sentrum for alt me gjer. Sogndal kommune skal søke å bli opplevd som ein tydeleg, profesjonell og god samarbeidspart for dei rundt oss.
Det finst mange måtar å lage planar på. I Sogndal har me tru på at dei beste tankane og ideane kjem fram om mange får vere med og seie meininga si. Derfor har me forsøkt å sette norgesrekord i medverknad når planen skulle lagast. Folkerøysta teikna eit bilete av kven me er og kva som kjenneteiknar oss, og dette biletet gjev oss posisjonen utfordrarbygda.